مقعد (اصطلاح انگلیسی: anus) در انتهای دستگاه گوارش تعبیه شده است. اندازه کانال مقعد ۲ الی ۳ سانتی متر بوده و عمل دفع مدفوع و مواد زائد ناشی از سوخت و ساز بدن بر عهده این ناحیه می باشد. در این مقاله قصد داریم به بررسی ساختار و عملکرد مقعد، بیماریهای ناحیه نشیمنگاهی و روشهای درمان بیماری ها بپردازیم پس با ما همراه باشید.

ساختار و عملکرد مقعد

ناحیه رکتوم در قسمت انتهایی روده بزرگ و بعد از کولون و قبل از مقعد قرار دارد. خط آنورکتال به انتهای مقعد متصل بوده و طول آن حدودا ۴ سانت می باشد که دو ناحیه مقعد و رکتوم را از یکدیگر جدا می کند. این ناحیه حالت ارتجاعی داشته تا اجابت مزاج به وسیله آن صورت گیرد.

کولون محل ذخیره مدفوع و معمولا رکتوم خالی می باشد و موائد زائد بدن قبل از ورود به این ناحیه در رکتوم قرار می گیرند. در صورتیکه گنجایش کولون پر شود، دریچه ارادی باز شده و مدفوع وارد ناحیه رکتوم می شود. در این حالت شخص احساس نیاز به اجابت مزاج پیدا می کند. پس از آن با اراده فرد دریچه خارجی باز شده و مدفوع از بدن فرد خارج می شود.

این ناحیه دارای دو عضله اسفنکتر داخلی و خارجی بوده که کنترل دفع مدفوع و حرکات روده و انقباض دریچه مقعد بر عهده آنها است. دریچه داخلی غیرارادی که اسفنکتر داخلی نام دارد در داخل ناحیه نشیمنگاهی وجود داشته و در صورت پر شدن رکتوم، مدفوع از طریق این دریچه غیر ارادی وارد این ناحیه مقعد می شود

دریچه دیگر که به صورت ارادی می باشد اسفنکتر خارجی بوده که خارج از این ناحیه قرار دارد و وظیفه بسته نگه داشتن کانال رکتوم را بر عهده دارد. لازم به ذکر است در صورتیکه عضله اسفنکتر خارجی بر اثر موارد مختلف مانند رابطه مقعدی آسیب ببیند یا آنوس بیش از حد پر شده باشد، فرد به بی اختیاری مدفوع یا بی اختیاری گاز بدن دچار می شود.

بیماری های ناحیه مقعد

ناحیه نشیمنگاهی یکی از حساس ترین قسمت سیستم گوارش است. این ناحیه دارای یکسری رگ ها و غدد بوده که وظیفه خونرسانی به مقعد و حفظ رطوبت را دارند. دیواره این ناحیه بر اثر عوامل مختلفی اعم از فشار زیاد، بیماریهای گوارشی، عدم رعایت بهداشت و … آسیب دیده و موجب بروز بیماری های نشیمنگاهی می شود. در زیر به بررسی مهمترین و شایع ترین بیماری نشیمنگاهی می پردازیم:

شقاق مقعدی

زخم و ترک در ناحیه خارجی مقعد را شقاق یا فیشر می گویند. معمولا علت اصلی این عارضه یبوست یا اسهال مداوم بوده که با درد و علائم مختلفی همراه است و موجب التهاب ناحیه نشیمنگاهی میگردد. در صورتیکه زخم و شکاف شقاق سطحی باشد بعد از گذشت دو هفته بهبود می یابد. اما در صورتیکه زخم شقاق عمیق بوده باید از طریق روشهای درمانی اعم از درمان شقاق با لیزر یا جراحی بهبود یابد.

فیستول مقعدی

اتصال غیر طبیعی بین دو بافت مقعد و روده که موجب ایجاد عفونت های شدید می شود، فیستول مقعدی گفته می شود. هیچ درمان قطعی با دارو برای بیماری فیستول وجود ندارد و با مصرف دارو تنها عفونت های شما رفع می گردد. بیماری فیستول به درمان فوری نیاز دارد و درمان فیستول تنها از دو روش لیزر یا جراحی انجام می گیرد که بهترین روش درمان لیزر است.

بواسیر

بواسیر یا هموروئید یکی از شایع ترین بیماری های نشیمنگاهی است. بر اثر آسیب و فشار زیاد به رگ های خونی، ناحیه مقعد ملتهب شده و به صورت زائده ظاهر می شود که به این زائده بواسیر یا هموروئید گفته می شود. هموروئید با علائم مختلفی در بدن افراد ظاهر می شود.

در صورتیکه بواسیر حاد نباشد با درمانهای خانگی یا دارویی قابل درمان است. اما افرادی که به بواسیر حاد و مزمن مبتلا شده اند حتما باید به پزشک مربوطه مراجعه کنند. روشهای مختلفی برای درمان این عارضه وجود دارد اما بهترین روش درمان این بیماری، درمان بواسیر با لیزر است که در کمترین زمان و بدون درد و خونریزی انجام می گیرد.

کیست مویی

بیماری کیست مویی به صورت برآمدگی در دنبالچه (خط بالای باسن) همراه با آبسه و عفونت همراه است. به عبارت دیگر هنگامی که مو به زیر پوست دنبالچه باز میگردد، کیست مویی بوجود می آید.

عدم رعایت بهداشت و اصلاح نکردن موهای زائد این ناحیه، دلایل اصلی بوجود آمدن کیست مویی می باشد. در گذشته تنها راه درمان کیست مویی جراحی بوده اما در حال حاضر درمان کیست مویی با لیزر بهترین روش درمان این عارضه می باشد.

زگیل مقعدی

زگیل مقعدی یکی از انواع زگیل تناسلی بوده و به دلیل وجود ویروس HPV، این بیماری ظاهر می شود. این نوع ویروس واگیردار و مسری بوده که از طریق رابطه جنسی مقعدی بوجود می آید. لازم به ذکر است بیماری زگیل تنها از طریق روشهای درمانی مانند جراحی، لیزر، کرایو و … از بین می رود.

آبسه مقعدی

هنگامی که غدد اطراف ناحیه نشیمنگاهی بسته شوند، ناحیه نشیمنگاهی عفونت کرده و ملتهب می شود. به دلیل عفونت زیاد در اطراف این ناحیه، بیماری آبسه مقعدی ظاهر می گردد. به عبارت دیگر بروز آبسه و کیسه های عفونی در اطراف ناحیه نشیمنگاهی، آبسه ناحیه نشیمنگاهی گفته می شود. آبسه پری آنال یکی از شایع ترین نوع آبسه می باشد.

سرطان مقعد

سرطان مقعدی یکی از کمیاب ترین نوع سرطان بدخیم است. رشد بی رویه سلول های سالم بدن، ویروس پاپیلومای انسانی، شرکای جنسی مختلف، مصرف بیش از حد از سیگار موجب بروز سرطان مقعد در افراد می شود. این دسته از بیماری ها تنها با شیمی درمانی یا پرتو درمانی بهبود می یابد.

خود ارضایی مقعدی

ناحیه نشیمنگاهی دارای اعصاب حساس و تنگ بوده و تنگی مقعد برای مردان و زنان بسیار لذت بخش است. به همین منظور افراد رابطه یا خود ارضایی مقعدی برقرار می کنند. اگر این کار به صورت مداوم انجام گیرد موجب آسیب عضلات اسفنکتر می گردد و فرد به اختیاری مدفوع و گاز روده یا گشادی مقعد دچار می شود.

یبوست

یبوست یکی از عارضه های نشیمنگاهی بوده که مواد زائد در روده سفت شده و در نتیجه اجابت مزاج با درد و سختی فراوانی همراه است. لازم به ذکر است یبوست حاد ممکن است موجب انسداد روده شده که در این صورت نیازمند عمل جراحی است.

نحوه تشخیص و درمان بیماری های نشیمنگاهی

بیماری نشیمنگاهی از انواع مختلفی تشکیل شده و هر یک از بیماریهای ناحیه نشیمنگاهی با روشهای درمان مختلف و خاصی قابل درمان است. در بالا به طور کلی راههای درمان بیماری ها را برای شما عزیزان ذکر کردیم. البته بهترین روش درمان برای اکثر بیماری نشیمنگاهی درمان با لیزر می باشد.

در صورت مشاهده بیماری نشیمنگاهی به صورت سطحی میتوانید آنتی بیوتیک مصرف کنید تا از عفونت های مقعدی جلوگیری کنید. اما در صورت بروز درد یا علائم حاد حتما به پزشک متخصص مراجعه فرمایید تا با معاینه و تشخیص بیماری، بهترین روش درمان را برای شما عزیزان انجام دهند.

منبع: مقعد چیست